Rev. Van Hlei Thang ni tu lio Coronavirus kong le zumtu kan sining a ttial mi cu a tha kho tak tak

Hawi le hna Tutan kan tonmi kong he pehtlai in ka hmuhning kan hrawmh ve hna. Share a ngah maw tin velsau nih ban ka hal pah lengmang. Share awk na lung um cun, share in ka bawm uh. Mi zeimaw nih thazang an lak ahcun ka thlacamnak a si.

Christian Responses to Pandemic II

Chim duh lo zong ah thil sining dik chim hi a hau ton. Tutan Rai hi minung tu ka tial lio ah hin 20000 leng nunnak a lak cang. Tingli lengkai confirmed case aum cang. A kai lei cuahmah a panh. Hmuntampi cu khar (Locked down) tuah a si. A karh lei a panh chin lengmang. Mithiam pawl nih hi hnu thlakhat hnih hrawng khi a zual saling a si te lai ti a si. US News & Report nih “WWII hnu in minung kan nunnak fakbik a hnintu a si” a si. Chim duhmi cu Ralpi 2, minung 75 Million nunnak la Tu he a Epchunh, kan ti khawh. Apoi tuk rihmi cu Tlopnak si le Khamnak si a um rih loh. A tuanbik ah kumkhat le cheu hrawng a rau lai an ti.

Cu nak in a cekha deuh tuk mi a ken chih rih. Cu nihcun minung nih kan duhbik mi le aherhbik vialte a lak dih. A kan chuh dih. Tlawmpal van char ahcun (a) Kan duhbik mi pakhat ngadamnak a hnur (a) Ruahchannak a kan lak piak. Si a um rih lo timi hih ruahchannak hi a cik. A kan chuh. (3) Mizaw thlopbul khawh a si loh. Minung kan sinnak ah kan vansan le ngeihchiat biak lio I kan herh khun a umek nak in a kan lak piak. A zawmi nih a hlambik mi a dawtmi a innchungkhar, hawi le kawm, krihfabu hna cu tong kho lo ding in a kan kham.
(4) Thih tik ah I topi khawh a si loh. Hi hna 2 ko hi ka celh loh. Minung taksa pum caah a dihdonghnak a simi, thihnak, hnemtu herh bik lio can zong ah, dawtu dang cu chim lo, mah chung le khar (immediate family) hmanh nih neihniam in vai hnemh in tuarpi khawh a si loh.

Harnak hi Vulei ah aum peng ko. Nain tutan cu a ce kha tuk. Minung holh nih a tlinh loh. Harnak dang cu kan tonmi ai dang cio. Tutan cu a hohmanh a hrial hna loh. A hnursuan dih ko hna. Mirum, mifim, mithiam, hlawhtling, sifak a thleidang loh. Cu caah ho poh nih hi harnak hi mah le kaptawk in response (cohlan/lehrul) nak tuah cio a si. Tuah lo awk a tha lo, minung a si ko mi nih cun. Cu lak ah tlawmpal hei langhter ahcun:

Ramkhel mit in a cuantu hna lak ah, keimah hmuhkhawh tawk ah, ka lung a lut ngaimi pakhat cu, Madeleine Albright (A voikhat nak nu, US Secretary of State a rak tauntu) nih TIME ah a tialmi Catluan, “A Wake-Up Call for World Leader to Work Together” hi a si. A tawifiannak in leh ahcun, “Kan hruaitu cheukhat pawl nih Lungrual (Ramri) phan ah kan him ko tiah an ruah. Cu hna nihcun Vulei hi kan I hrawm I kan tuanti awk a si ti in hmu lo. Anmah caah cun Vulei hi, mah ca thatnak long ruahnak, mi tei I zuamnak hmun ah an ruah. Tu lio US president Trump zong hi ai tel. Nain cu ruahnak ai palh tuk zia tutan Rai nih hin fiang tein a langhter. Ramdang in ai thok. Nain vulei pi nih a tuar. A kan cul dih. Kan tuar cuahmah ve. Cu nih faingtein a kan chimhmi cu, Vulei hi kan I hrawm. Mah ca long ruah loin, zapi ca ruah in tuanti a herh. Zawtnak long hlah, ramkhat sunghzatlaknak zong nih ramdang a hnusuan dih. Kan I then kho loh. Cu caah mah zawn long ruah si loin hmun khat ah kan Vulei caah tuanti a herhnak a kan chimtu tu “Thanghnak Aw” a si” a ti.

Philanthropist minthang, Mirum Bill Gate nih ““What is The Corona/Convid 19 Really Teaching Us” ah “Thil cang phen kip ah Thlarau/Thinlung caah tinhmi/sullam an ngei peng ti a zummi ka si. Tutan Rai thalo nih a kan chimh thanmi cu,
Mizeipoh kan ti tluk dih ko (Mirum, sifak, hlawhtling, rengsang, rengniam a um lo)
Khat le khat I kan I pehtlai dih. I thliarhran awk a that lo zia
Ngandamnak hi zeitluk in dah a biapit. I zohkhenh a hauh zia
Nun a tawi zia le cu cantawi te ahcun midang caah thatnak ah hman a herh ning

I uah ngam kan si lo zia. Zeitluk kai za ko ti zong ah Virus pakhat nih a kan dirter dih
Kan Vulei hi a zaw tuk cang, ti pawl hi a chim duhnak cu an si.
Cun a peh rihmi cu, “zawtnak cu hi cunglei pawl, a herhtuk mi, nain kan philh pah cangmi hna, cawn than awk ah a rak chuak tin keinih cun ka hmuh a ti. Cu caah a donghnak ah amah nihcun, “Mi tampi nih tutan hi Rawhralnak fak tak tak long in an hmu, nain kei nih cun tutan hi “Cawnpiaktu Tha/remhtu tha” a si tin hmuh ka duh deuh a ti.

Hi tluk in hawi zawnruahnak le tuantinak le cawnpiaktu ah rak ruah lio ah midang soiselnak le mah thatlonak langhternak ah a hmangmi kan tam ngai fawn. Kanmah cio zong mah tein kan dirhmun I zoh cio ko hna sih. Biaknak dohnak, a bik in Krihfa dohnak ah a hmangmi zong rel cawk lo an si ve. Cartoon pakhat ka hmuhmi cu “Scientist pa nih hi Covid-19 caah sii kha laboratory ah a kawl len lio ah a hnu in biaknak riantuantu dihlak nih lungrethei le vansang in an zoh ko lio kha a si. A suaimi a van fianter mi ca ah, “Biaknak pawl vialte zong Scientist pa a hmur long an zoh ko cang” ti a si. Chim duhnak cu, “Nan Pathian cu khuika dah a um ne” ti khi a si ko. “Dawtnak Pathian, a thawngtukmi, a mi a dawtu hna nan kan ti ton pei, tu ah khuika dah a um?” ti nehsawh in an kan hal khi a si. An mual ka phoh hna ti phun khi a si.

Cu lak ah kanmah Laimi zong nih, “Holh theih lo hi Thlarau laksawng tak tak siseh law tutan hin a tha tuk hnga” hei ti maw? “Prophet pawl nan thlacamnak cu teh” tin maw? “Biakinn khar cu zumhnak thawn lo a si” ti maw? A tam liangluang ko lai. Ai sum kho deuhmi, a chim lomi thinlung zong ah biahalnak a um lengluang ko lai. Kai fiang bakmi pakhat cu “Pathian nih minung kan tahfung pin lei in rian a tuang kho” ti hi a si. Peter zong Thlarau cu hi tiang long in ai phuan awk a si tiah ri a khiahmi ai palh cikcek nak kong Pathian nih fiangtein a chimh. Peter Thlarau cu Judah mi cung long ah ai phuan awk asi na timi na palh cik cek tiah (Lamkaltu 10: 9-16). Thlarau riantuannak hi miphun in rikhiah awk a that lo bantuk in hi tiang long a si awk a si ti awk zong hi a tha loh ti hi Bible cawnpiak ning a si. (Ka hmuhning ka chim hlan ah pakhat te tenhta ka duh ko. Ho nan pastor hmanh hi Pandemic ah pastor a tuan bal an um loh. Cu vebantuk in zeibantuk Cozah zong Pandemic ah ram a hruai bal an um loh. Cu caah tu hi pakhat le khat I soisel in mah fim kawlnak caan a si loh. Ramtha tampi Cozah a tlaimi le Opposition pawl zong an ram caah hmunkhat tuan khawhnak an kawl cio ko hih).

“Pathian a um loh” a ti tu caah (Nai hmanh Mizoram hlasakthiam nih Pathian a um ka zumlo a ti ti maw a si kha?) hi tin tawi tein an chim tonmi in leh ka duh. “Van le Vulei thil sining vialte zoh tik ah Pathian a um ti le a um lo ti ah hin, “A UM” timi tehte (Langhtermi) tam deuh saumau a ngeih. Pathian a um ko timi a cuai a uak deuh tuk palia. An kan chimh ton bang, Vulei hi Nika he ai hlatneih zong hi a za ciah ciah in chiah a si an ti. Laithluak in fianter ahcun, I hlat deuh in maw, a si loh ah aneih deuh in maw um she law hi Vulei hi minung khawhnak ding a si lai loh. Cu caah hi bantuk lei mithiam mi nih “Kan Vulei hi a Key remh remh I chiahmi tingtang bantu a si” an ti theu. Tha tein zohkhenhtu a ngei tinak mu. Khah mah kong tial kai tim loh.

Kan Bible cawnpianak hi fonh in, a bik in Cathar, Pathian cawnpiaknak parzik (Cahlun cu Cathar a thlam ti a si cu mu) ah “Zumtu pawl harnak nan tong lai loh ti a um loh ti um loh bantuk in Nan thi lai loh (taksa in) ti zong aum loh”. A ummi cu “Vulei nih harnak an pek hna lai. Sihmanhseh law ti hlah uh, nan sin ah a zungzal in ka um lai” ti le “Amah a zummi cu Zungzal Nunnak an ngei” ti hi a muru cu a si ko. A si ah ziah “thla nan cam ne” nan ka ti lai loh ti ko uh. Na ka ti sual ahcun, “Thlacam a kan fial” tiah kan leh ko hna lai.
Cam sawh sawh long maw? Si hlah e, “Kan leh hna lai” a kan ti. Kan cam ning poh in maw? Sihlah e. Kan ca a tha ding in a kan leh. A tling lomi tahchunnak la tuah ning law, Kan pek khawh ko mi, kan ngeih bak ko mi ah, kan fa le an kan halmi poh kan pe hna maw? Pe hlah. Pek rai a si loh. A si ah kan daw hna lo maw? Daw e. Mah duhmi long pek ah an kan hal ne lai lo maw? An kan hal, kan hal peng ko hna hme hi. An caah a tha ding kan pek hna. Minung hmanh nih cu cu kan hngalh. Oh cun, thlacam hi hal long asi loh. A mah he I kawmh a si fawn.

Dawtnak Pathian a si ah, ziah a dawtmi Vulei ah fahnak a um ne?
Fahnak hi Vulei he ai then khawh lo caah el awk a um loh. Ededn dum ah kan tluknak ruang a si a ti zong um a si. A zei a va si hmanh ah Vulei le Fahnak ai then lo. Kan nun a si chih. Cu caah tampi nih an kherhlai cio. Fahnak kong kherhlainak ah minthang Phillip Yancey, “Where is God When It Hurts” tialtu nih tha tein Fahnak kha Pathian bia in kherhlai, mitampi biahalnak a ngeih hna hnu ah a hmuhmi cu “Fahnak hi Tluachuah a si” a ti ko. Cu cu “The Gift of Pain” “Fahnak Thluachuah” timi cauk ah a hawipa SIbawi Minthang Dr Paul Brand he an tial. Va re te hmanh uh.

Zeitindah fahnak cu thluachuah cu a si khawh? A hmuhton mi, thildik bak in hi tin a langhter. Thinghmui in a zawmi pawl an rawh biknak a hram cu “Fah theih lonak” in a si a ti. Cu cu ruahnak in an chim loh ti cu chim hau lo a si. Dr Paul Brand hi Thinghmui zawtnak lei minthang a si caah hmun tampi ah rian a rak tuan. US le India thinghmui pawl sin a tuannak hmuhtonmi chung in a hmuh mi cu “Thinghmui mizaw caah rawhralnak hrampi cu fah theihlonak a si”. Mirang holh cun, “Painlessness is the root cause of the demage leprosy patients incur” ti a si. Cu cu amah nih a hmuhchuah hmasa I nihin ni tiang a dik tiah cohlan in mi a si. Thinghmui zawtnak a ngeimi nih fah theihnak an thlau. Cu caah a kutke ah pakhat khat nh a chunh a hrawh ah maw, an pum kha (Fahnak) thong athanh kho ti loh. Cu nihcun a hrawh tuk hna ti a si.

Cu cu Thinghmui zawmi ca pei a si ko cu nan ti maw? A si loh. Kan zate caah a si. Fahnak nih a kan chimhmi cu “pakhat khat a dik ti loh hih” ti a si. Ai rawkral cang hi ti kha a kan chimh. Remh le thlop ahau ti a kan theih ter. Kan theih tonmi, zei zawtnak poh tlaituk ah theih ahcun tih a nung deuh tuk hringhran ti a si. Cu caah sining thuk pin kherhlai hnu ahcun “Fahnak hi thluachuah a si ko”. A kan bawmtu, kan hawitha a si ti a si ko. Ai rawk cang. Remh a herh. Ngeihsak a herh ti a kan chimtu a si. Cu vialte thil dik cu a hmuhchuah tik ah Phillip Yancey nih, “Fahnak cu hohmanh nih duh lomi thluachuah a si. Asinain a mah lo cun a hohmanh kan si kho loh. Bawmtu thluachuah a si” a ti nak kha a si. Khuaruat kho tak tak tiah ka ruahmi Khrihfa Minthang C S Lewis zong nih “Pain, Mega phone of God”, “Fahnak cu Pathian Thanghnak Awthang” a si a dirpi ve.

Cu ti a si ah, kannih pumpak in zeitidah tutan Rai thalo hi, na lehrul (response) na tuah ve. Cu cu a biapi bik mi a si. Hrial khawh a si loh. Kan ton cang. A zual deuh kho (Va si hram hlah seh tiah thla kan cam ciomi), a tha deuh kho (Kan thlacamnak). Hi lio tal ah hin kan nunnak le kan zumhnak hi ruah caan hrim hrim a si. Mizeihmanh a hrial hna loh cu chim hau lo a si cang. England siangpahrang roco tuding le Harvard President tiang a phanh cang hna.
Ho kan cung poh a tlung kho. Hi ah hin pakhat te tenhta ka duh. Hi lio ah aho kan cung hmanh ah ngeihchiatnak a tlung kho (Tlunghram hlah seh ti kan tlacamnak a si cio). Va si sual ai kun, tu ah “A zaw I thimi hi kan Bawipa Jesuh bia ning tein “An sual deuh caah a si loh” (Luke 13 ah aum khah). Shilom innsang nih a tluk hnawhmi minung 18 zong an sual deuh tin maw nan ruah? “Asi nai sai loh” tiah Jesuh nih a leh hna.

Tihnak hi phun hnih a um. Tih tuk I, zeihmanh ruah khawh ti loh. A ther in ther. Cu cu mah caah zeihmanh a thatpi loh. Rawhralnak, Depression hmanh ngahnak a si. A pahnihnak tihnak cu Kanmah long kan si khawh lo kha I hngalh bak I, Dawtu Pathian panh kha a si. Pathian tihnak a si. Hi nihcun Vulei cung ah hnangamnak le Zungzal nunnak a chuah pi.

Nai ah US in kan nau Bible sianginn kai lio mi nih upa deuh tiah, bia a kan hal. “Tutan Rai hi Pathian dantatnak maw a si? A si lo ah Sehtan riantuannak dah a si” a ka ti. Bible ah an um ve ve ko. Nain hi hi cu, cu cu a si ti cu minung hngalh khawhnak pinlei a si. Nain ka theih bak mi pakhat a um. Cu cu zeidah a si ti ahcun, “Zeithil kan ton poh hi Pathian neihnak, a lamkaltu ah kan hman kha Pathian duhnak a si”. Rahab, hlawhlang a si. Gentel a si. Jericho khua a rawh lai ah, Ngiatu 2 a huhphenh hna. A ruang cu khamhnak co duh ah a si. A ti mi hna cu “Nan thawng theih ah a ther in kan ther dih. Cu caah nan lei ka tang. Ka philh hlah uh” (Joshua 2) ti a si. Ai mernak a hlawh a tling tak tak. Thihnak in luat long hmanh si loin Israel miphun sinak ai hrawm. Cu long hlah, mi ropui ah ai vai chuah. Jesuh chuahkehnak Min cazin 42 ah ai tel. Kum thong a simi an tuanbia ah mi ropui 42 ah a min ai tel. Jesuh Pi a si. A sunglawi ve. Paul zong cu thiam. Damaskas hauka ah harnak a tong. A mit a caw. Lungdongh in si loin Pathian neihnak ah a hman. Bible thar tialtu a si. Mi ropui bik a si. A va ropui ve.

Cu long maw? Cu long hlah. Thihnak a tongmi ca zong ah asungbik zunzalnunnak conak a si. Vailam cung ah misual 2 an khenh chih hna. Pakhat khamh a co. Pakhat a sung. Zeidah an I dannak? An case ai lo. An sual ve ve. Pakhat nih Jesuh a dehcawh. “Messiah ka sin a ti lo maw? I khamh law, kan khawmh ve.” Cu lio ah a dang pakhat nihcun Thihhnu zong ah Jesuh he appointment a ngei ti kha a hngalh. Jesuh kha a ra than ding Siangpahrang a si a hngalh. Cu caah “Jesuh, Siangpahrang in na rat than tik ah ka philh te hlah law” tiah a nawl. Jesuh nih “Nihin ah Paradis ah keimah sin ah na um lai” a ti. Halleluijah. Jesuh ngeih hi “Nun zong ah, Thih zong ah a sunglawi bik”.

Tu kan sining, na sining te khan, “Bawipa na sin ah ka ra, ka cohlang ko” tiah thinglung tak in Pathian sawm ko. That ta zong a herh loh. Fel ta zong a herh loh. Na sining te khan an cohlan. Phunglam le zulh ding mi zong a um loh. Thinlung tak tein sawm ko. Cu cu a biapi. A mah biakam a si. An cohlan lai. Na sin ai phuang lai. Halleluijah! Hlaphuahtu nih “Thlarau nih zeitin misual lung a tlen kan hngal loh” a ti bang in a si tak tak. Cu ruang ah pakhat le pakhat Pathian kan toning ai dancio nak hi a si. Na thinlung dihlak in sawm. Pathian ai phuang lai.

Hi Bible cang pawl hih zoh. Pathian nih, “Ngai hmanh innka hram ah ka dir I ka kingh. Ka aw a thei I innka a ka hunhmi cu an innchung ah ka lut lai I an sin ah rawl ka dum lai I anmah zong ka sinah a dum ve lai” (Biathlam 3: 20).
Isaiah 65: 1-2, “Ka mi hna thlacamnak kha leh awk ah tim cia tein ka um ko……. Chun nithlak in ka za ka chanh peng hna”.

Cu ti a sawmmi le a Zumtu caah cun, minung nih tuah khawhmi kan tuah pin lei kha cu amah Pathian kut ah hei chanh ding a si cang. Nai ah Lailei kan nau pakhat he kan I chawn. A bialeh kai lunghmuih tuk. “Ka u, Pathian tha tein ka theih cang hnu ahcun tihtuk ding le thinphan tuk ding ah ka ruat loh. Zei kan ton poh Pathian nih kan caah a tha in ruahmi a si ko ti kha ka hngalh cang” a ka ti. Pathian nih a ka umpi ti hngalhnak nih pekmi hnangamnak tluk in a sunglawimi a um ti loh. Hlaphuah tu nih phuahmi “(Pathian) na umnak kei caah Van a si” ti kha thinlung ah thar in a lang.

Nan dihlak Pathian nih tluachuah in pe hna she!

Van H Thang
Perth/Western Australia
27/03/2020